Spor branşları ile özdeşleşmiş sakatlıklarla ilgili serimize “Boksa Özgü Sakatlık; Boksör Kırığı” başlıklı yazımızdan sonra jones kırığı ile devam etmekteyiz.
Basketbola Kısa Bir Bakış
Basketbol 1891 yılında fiziksel eğitmeni olarak görev yapan Dr. James Naismth tarafından kış aylarında sporcular için ortaya çıkarılmış bir oyundur.
İlk olarak 1896 yılında New York’ta profesyonel olarak başlamıştır. ABD başta olmak üzere rekabet içerikli spor branşı olması popülaritesini dünya çapına taşımıştır.
O zamanlardan bu zamana basketbol popülaritesini artırarak süregelmiştir. Profesyonel olarak geliştiren oyun teknikleri ile oyunun akışı ve seyir zevki yüksek bir branştır. Bu kadar ilgi görmesiyle basketbolcular daha sık aralıklarla maç yapmaktadır. Bu sebeple düzenli olarak yapılan antrenmanlarda oluşan mikro travmalar beklenmedik çeşitli sakatlıklara neden olmaktadır.
Bu sakatlıkların başında basketbolla özdeşleşmiş olan metatarsal kırık çeşitlerinden jones kırığı yer almaktadır.
1895 yılında askeri bir baloda davetliler arasında, Dr. Sir Robert Jones da bulunmaktadır. Dans sırasında Bay Jones ayağını burkarak yere düşer ve baloyu terk etmek zorunda kalır. Bu olaydan yaklaşık yedi yıl sonra Dr. Jones, beşinci metatars tabanında kırık saptadığı altı olguyu makale biçiminde Annals of Surgery’de yayınlar. (1)
Bu altı olgudan birisini kendi başına gelen kaza ile Dr. Jones şu şekilde anlatmaktadır;
“Bir süre önce, dans sırasında ayağım burkuldu ve topuğum yukarıda iken ayağımın dış kısmı üzerine düştüm. Ayağımın orta kısmında bir ağrı hissettim. Öncelikle peroneus longus tendon rüptüründen kuşkulandım. Bir arkadaşımın yardımı ile 300-400 metre uzaklıktaki arabama gidebildim. Ertesi gün ayağımı dikkatlice inceledim ve tendonumun sağlam olduğunu gördüm. Beşinci metatarsımın tabanında hafif bir şişlik vardı. O bölgede krepitasyon yoktu ancak palpasyonla çok aşırı ağrı vardı. Gövdemin yükünü parmaklar üzerine verince o bölgede hafif ağrı oluşuyordu ancak yükü yana doğru kaydırınca ağrı çok artıyordu. Ayak bileği ekstansiyonda ve ayak parmaklarının fleksiyonda iken beşinci metatars tabanındaki ağrı kendini belli ediyordu. Topallayarak merdivenleri indim ve meslektaşım Dr. David Morgan’a gittim ve ondan ayağımın grafisini çekmesini istedim. Radyolojide, besinci metatars, tabanından ¾ inç (~19mm) uzaklıktan kırılmıştı.” (2)
Metatars Kırıkları
Metatarsal kırıklar, kemiklerdeki travmatik ve baskı sonucu gerçekleşen kırıklardır. Diğer ismi ile ayak tarak kemiği kırıklarıdır.
Metatars kırıkları (tarak kemiği kırıkları) ayağın üzerine yukardan yük binmesi veya ani burkulmalar sonucunda oluşmaktadır. Genel olarak basketbol, jimnastik ve dansçılarda bu kırıklar gözükmektedir.
Bu kırıklarda kırığın tipine göre cerrahi tedavi ihtiyacı söz konusu olabilir. Basit deplase olmayan (kaynamış) tiplerinde dahi 6-8 haftalık bir iyileşme dönemi ihtiyacı söz konusudur. Deplase kaynama güçlüğü olan bölge kırıklarında cerrahi yöntem ile tedavi yapılır. Ameliyat sonrasında ilk 4 hafta üstüne yük vermeden ikinci 4. hafta üstüne yük vererek yapılan fizik tedavilerle 8 haftalık bir iyileşme sürecinden geçilecektir. (3)
Jones kırığı metatarsal kırılma tipidir ve bu kemik yapısında en sık meydana gelen kırıktır. Daha çok basketbolcularda gözükmesiyle de bilinmektedir. Metatarsal kemiği ayak parmakları ile ayak bileğini birbirine bağlayan ince uzun kemiklerdir. Jones kırığı ayağın 5. Metatarsal kemiğinin dış tarafında ve tabanında meydana gelen bir kırık çeşididir.
Bu bölgede meydana gelen bir kırılma sonucu Jones kırığı olduğuna dair çeşitli belirtiler mevcuttur. Bunlar;
- Ayak parmağının ucunda ağrı ve şişlik
- Zorluk yürüyüşü
- Morarma
Metatars Kırıklarına Örnek
Avülsiyon Kırığı
Kırık, genellikle bir travmaya bağlı olarak ortaya çıkan kemik kırığı veya çatlağıdır. Kırığa neden olan bu durum her zaman bir travma olmayabilir.
Avülsiyon kırığı, kemiğe tutturulmuş bir tendon veya ligamentin çekim gücü sayesinden kemiğin bir parçasının koptuğu kırık türüdür.
Avülsiyon kelimesi latincede “kopma” anlamına gelir ayrıca halk arasında kopma kırığı olarak bilinir. Tendon veya ligamentin çekim gücü sayesinde oluşan kopma kırığıdır.
Avülsiyon kırığında, kemiğe tutunmuş olan tendon veya bağa bir kuvvet uygulanır. Gerilen tendon veya bağ, kemiği çekerken küçük bir kemik parçasını koparır. (4)
Stres Kırığı
Stres kırığı, genellikle bacak ve ayak kemiklerinde oluşan küçük çatlaklardır. Genellikle aşırı yük binmesi ve tekrarlayan kullanmanın neden olduğu ince bir çatlak gelişir.
Bu kırık türü en çok sporcularda ortaya çıkar. Özellikle koşma ve zıplama yapan sporcularda yaygındır.
Ayak veya bacak kemikleri, koşma ve zıplama esnasında çok fazla güce maruz kalırlar ve çok fazla stres emerler. Aşırı ve uzun süreli gerilim sonucunda stres kırığının oluştuğu görülür. (5)
Metatarsal sakatlıklara yönelik tedbir amaçlı yapılacak güçlendirme antrenmanlarının yanında kullanılacak ayakkabıların seçimi de bu konuda ayrıca önem taşımaktadır.
Ayakkabı demişken bu bağlamda bir sonraki blog yazısının ayakkabı ile ilgili olduğuna dair ipucu vererek yazıyı burada noktalıyorum.
Aynı zamanda amaca uygun ayakkabı kullanmak dileğiyle… 🙂
