Eğitimde Disiplin Kavramlarının Birlikteliği
Konu başlığı eğitimde disiplin kavramı ancak bir başlıkta iki farklı çatı kavram yer almaktadır. Bunlar; eğitim ve disiplin kavramlarıdır. Bu sebeple konu bütünlüğünün tam manasıyla anlaşılabilmesi için öncelikle bu iki kavramı ele almak faydalı olacaktır. Daha sonrasında ise alt kavramlar üzerinde mercek tutarak bütüncül bir yaklaşımla konuyu irdelemeye devam edeceğiz.
Her yıl yeni eğitim-öğretim dönemi başlayacağı zaman yetkili, ilgili, uzman kişiler eğitim üzerine söylemlerde bulunurlar. Bu söylemler gerek nitel, gerek nicel konuları kendi içinde barındırmaktadır. Binaenaleyh eğitim sisteminin etkili, verimli ve daha birçok nitel ve nicel sonuçları ise belli bir düzen ve intizam sayesinde ortaya çıkmaktadır. Tabii ki bu durumun başarılı bir şekilde yürütülebilmesi için eğitimde disiplin elzem olmaktadır.
Öncelikli olarak disiplin kavramınının eğitimdeki etkisinden ve/veya yerinden bahsetmek için eğitim kavramını ele almak doğru olacaktır. Çünkü disiplin ve eğitim kavramları birçok kimse tarafından yan yana düşünül(e)memektedir. Bu sebeple konuya daha geniş pencereden yaklaşarak eğitimde disiplin nedir ve ne değildir cevaplarını vermeye çalışacağız.
Eğitim, insanın çevreye ve topluma uyumu ve mutluluğunun yanında, varlık alemini anlamak ve tanımak için bir dizi bilgi, değer/his ve davranışı edinmesidir.
Gündüz, M., (2021), Eğitim Üzerine, Nokta Kitap, İstanbul, s: 12
Söz konusu kelime şekil vermek, şekillendirmek, davranış değiştirmek anlamlarında kullanılmaktadır. Eğitim kelimesinin kapsam itibariyle ilk kullanımında dışsal ve davranışsal bir anlam ifade ettiği görülmektedir. Bir başka ifade ile insanın şimdiki kadar, bilişsel, duyuşsal veya daha genel bir ifadesi ile psikolojik ve sosyolojik bütün yönlerini kapsamadığı anlaşılmaktadır.
Sezgin O., (2019), Eğitim: Kavram ve Kuram, İstanbul, s: 20
Eğitimde Disiplin Anlayışının Etkileri
Eğitim kendi arasında formel ve informal olarak ikiye ayrılmaktadır. Küresel eğitim düzeninde disiplin ihtiyacının en çok hissedildiği anlayış formel eğitim olmaktadır. Planlı-programlı şekilde belli bir zaman geçirilerek verilen eğitim için okula, öğretmene, öğrenciye bağlı hareket edilmelidir.
Eğitimin saç ayakları; öğretmen, öğrenci, aile/veli olunca haliyle disiplinin sağlanması için belli yöntemlere başvurulması gerekmektedir. Bu yöntemler tamamen eğitimin niteliğine yönelik olup, ilgili kimseleri olumsuz anlamda etkilememelidir. Maalesef günümüzde disiplin denildiğinde bazı kimseler anlam ve manayı özgürlüklerin kısıtlanması olarak yorumlamaktadır.
Disiplin, ortak yaşamın olumlu ve istenilen standartlarda devam edebilmesi için yürürlükteki formal ve informal kurallara uyma davranışı olarak tanımlanabilir. Yaşanılan çevrenin insanlar tarafından adil paylaşılması ve insanların mutluluğuna katkıda bulunabilmesi, disiplinli bir yaşamı zorunlu hale getirmektedir.
Erzurum, H, H., Kır, İ., (2011) İlköğretim Öğretmenlerinin Kullandıkları Disiplin Türleri, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (16), 271-285
Eğitim içinde disiplin ihtiyacının olumlu yönde ve istenilen şekilde sağlanabilmesi için öğretmen/eğiten ilgili kişi olmaktadır. En nihayetinde öğretmen salt kendi branşı ile ilgili konuları/bilgileri öğrenciye aktarmakla sorumlu değildir. Kendi branşını araç olarak kullanıp, aktarılması gereken değerleri uygulamalı şekilde kazandırmak için disiplini başta kendisi sağlamalıdır.
Eğitim sürecinin temel iki unsuru eğitilen, öğrenci ve eğiten, eğitimcidir. İnsanların eğitim ihtiyacı, eğitimciyi ortaya çıkarmıştır. Yukarıda denildiği gibi esasen her birey, eğitildiği gibi aynı zamanda eğitmektedir de. Ancak, eğitimci denince şöyle veya böyle özellikle eğitme sorumluluğunu üstlenmiş olan kişiler anlaşılmaktadır.
Aydın, Ş, M., (2020), Eğitim Ahlakı, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, s: 31
Öğrenci Olmak
Eğitici sorumluluğu üstlenen kişiler olarak sadece öğrencilere karşı sorumlu değildirler. Toplum içerisinde de aynı disiplini fiiliyatta da devam ettirmek mecburiyetinde olmalıdır. Çünkü disiplin gibi değerler kavramının pratikte hayat bulabilmesi için öğretmen olan insanların en başta rol model olması gerekiyor. Yarını şekillendiren öğretmenler ise, okul kurumu altında gelecek toplumun bireylerine yani bugünün öğrencilerine yoğunlaşmış bulunmaktadır.
Okul öncesi eğitim dönemi de başta olmak üzere bugün bir insan hatta toplum ömrünün yaklaşık 16–20 yılını okul çatısı altında geçirmektedir. Bu süreç; anaokulu, ilkokul, ortaokul, lise, üniversite olmak üzere her dönemde ayrı bir öneme ve disiplin anlayışına sahiptir. Bu denli uzun süren eğitim serüveninde her öğrencinin bir birey olduğunu düşünürsek ve kendine özgü istek/arzu/beklenti durumunun varlığı biliniyorsa disiplin anlayışı kritik bir anlam kazanmış oluyor.
Bazen kötü bir alışkanlığın ortadan kaldırılması veya iyi bir alışkanlığın kazandırılması için emek harcanacaktır. Bu alışkanlıklar doğu disiplin anlayışı takip edildiği takdirde istenilen sonucu verecektir. Alışkanlıkların kazanılması için gerekli bazı aşamalar mevcuttur. Bunlar:
- Zorlanma
- Rutin
- Zevk
Aşamaların başarılı şekilde sonuç verebilmesi için de tahmin edersiniz ki disiplin önce gelir. Binaenaleyh eğitim kurumlarında başta okullar olmak üzere doğru disiplin anlayışı uygulanmazsa doğru kazanımların olamayacağı düşüncesindeyiz.
Disiplin kavramının, insanı kısıtlamak yerine daha özgür aynı zamanda daha verimli kıldığını unutmamak dileğiyle. 🙂
Eğitimde disiplin sağlayan öğretmenler arasında “Beden Eğitimi Öğretmeni” olarak yer almak isteyenlerse ilgili içeriğimizi okuyabilirler. 🙂
